Pathian Hunbi Ṭhen
PATHIAN HUNBI ṬHEN
- K.
Vanlalhlimpuia
Bawngkawn
Hunbi then kan han
tih hian sap hovin Dispensation an tih hi a ni a, he hunbi ṭhen kan tih
hi Rev. C.I. Scofield-a’n bul a rawn ṭan leh a chawi lar a ni a. Mi tam tak ten
tuipui lovin, mithiam in ti tam tak ten engahmah ngailo mahse mi tam tak te tan
erawh Pathian thu zirna a tanpuitu tha tak, thutak hmuh tir tu a la ni zel lawi
si. Thenkhat ten, “Hetianga hunbi then
hrang hrang hian chhandamna hi kawng hrang hrangin a awm tiin a zirtir a, bible
inpumkhatna a tiderthawng a ni,” an ti thin, mahse, an thurin leh zirtirna tam
tak nen a inkalh tlat thin avangin an pawm duhlo pawh hi a awm hle ah ngaih sak
mai chi an ni ang.
Khawvel hian hun inanglo tak takah,
civilisation hrang hrang leh sakhaw hrang hrang te a lo her liam pui tawh a, a
thar a chhuak mek zel bawk a. Chutiang hunbi zelah chuan Pathian hian chhandamna
atan hian ruahmanna fel tak, rorelna dik tak, thu tlukna tha tak a siam in hna a
thawk thin a. Pathian thu kalphung, dan fel tak neia kalpui a, hrilhfiah tur
chuan a hunbi leh a hun chhunga mawhphurhna te hriat diah zel a ngaiin a
pawimawh em em a ni. Chutih rual chuan engvangin nge he dispensational
truth kan tih mai hi mithiam in ti te zingah a lar loh em em kan tih chuan
tunlai chhandamna kawng kan inzirtirna nen a inmil theih loh vang niin a lang.
Amah Lal Isuan, “Tichuan, in thurochhiah
avangin Pathian thu chu in bawh bo ta a nih hi (Matthaia 15:6) a tih ang
mai khan mahni inzirtirna, thurin hnawk leh inkalh tlat, pawm har em em,
Pathian thu dang nen a pawhzawm a, inzarzawm thei miahlo te hi kan in pawm tir
tlat a, chu chuan kan thisen leh ngaihtuahna a luah hneh em vang a ni ti ila a
sual awm love.
Amosa 8:11 thu ah zawlnei in, “Lalpa PATHIAN thu
chhuak chuan, Ngai teh u, nîte chu a lo thleng mêk a ni; chûng nîahte chuan
ramah chuan ṭam ka tîr ang a, chaw ṭamna ni lovin, LALPA thu hriatna ṭamna zâwk
chu” a lo tih ang mai hian Pathian thu kan duh em em vek mai a, mahse, mahni in
a chhui peih leh zir peih si lovin, a zir sang sang, a sawi thiam thiam te thu
hi kan pawm duak duak mai ṭhin a nih hi. Kan Pathianthu tlan in a zirloh
avangin kan ram ngei pawh Kristian ram in ti si in kawng engkimah ringlo mi kan
tihte pawh tluk theilo, eiruk bansan lova ringtu in ti, thilsual tih ṭhulh
chuang si lova vanram kai tum, sual kalsan si lova ringtu thaber anga tal vel
kan tam phah em em ta a nih hi.
Tirhkohtethiltih
17:26,27 thu in, “26Tin, Lei chung zawng zawng a awm turin bul hmunkhat
vekin hnamtin mi a siam a, an tan hunbi te a ruat a, an awmna ramri te pawh a
kham sak a, 27Pathian
an zawn a, an dap an dap a, an hmuh mial theih nan, nimahsela a ni chuan min
hlat lo ṭheuh si a,” ti a a lo sawi tawh angin heti hian hunbi ṭhen hrang hrang
te chu tawi te te in i lo en dawn teh ang.
i) Hun khatna (Gen 1:26 - 3:28): He hun khatna hi Thianghlim lai hun (Innocent period) an ti a, hemi hun chhung kan en chuan thlahtu bul Evi leh Adama te hi Pathian nen an len dun reng theih nana Pathian thu an zawm tur, an hnena Pathian thupek chu ‘Ei suh” tih a ni a, Adama ngaihdan leh duhdan hi Pathianin a rawn hauh lova, ṭha a tih angin thupek a siam a, chumi lo zawm mai chu Adama-te mawh a ni.
An ei loh chhun zawng tlai ni nemah Pathian nen an leng ho thin a. Huana
thingrah tinreng an ei theih laiin a lai taka a chhia leh a tha hriatna
thing rah erawh an ei tur a ni lova, an ei chuan an ei ni la la a thih theihna
a ni tlat a ni. Nimahsela, thlemtu hnathawh avangin Evi’n a lo ei ta a, a pasal
a pe ve a, mihring hmasa te chuan an lo bawhchhe ta a, mihringte chu Eden huan
ata hnawhchhuah an lo nih phah ta a ni.
ii) Hun hnihna (Gen 6:9 - 9:17): He hun hi A chhia leh a tha hriatna hun (Conscience period) an ti a. Lei chunga mihringte sualna a nasat em em lai pawha Pathian mittlung taka awm thin Nova leh a chhungte tan “Lawng tuk” tur thupek Pathianin a pe ta a, chu chu khawvel hremna tur Tuilet laka an him theihna tur a ni. He thupekah pawh hian Pathian hian Nova-te duhdan leh ngaihdan a rawn leh miah lova, a duh dan ang thlapin thupek a siam zawk a, chumi lo zawm mai chu Nova te tih tur a ni
Zirmi ten hemi hunlai hian
mihring 720mtd vel lai awm tawh angin sawi mahse, Lawngtuk tu chhungkua, mi 8
chiah chhandam in an awm a, a tuk ve duhlo tu te zawng zawng chu Tuilet ah an
boral zo ta a ni. Pathianin Tui a let tawh dawnlo tih entirnan Chhimbal a zam
tir ta bawk a ni.
iii) Hun thumna: He hun hi ‘Mihring
insawrkar na (Human government) tiin an sawi thin a. Nova tuchhuan,
Nimrod-a’n Sinar phaizawlah Babel insang a sa a, he hun, tuilet zawh hnua
mihringte hnena Pathian thupek chu, ‘Chi inthlahpung ula, leilung luah khat
rawh u’ tih a ni a, mahse, Nimrod-a hovin, Pathian thu awih duh lovin, “Tui a
let leh palh tak pawha kan him theih nan,” tiin hmun khatah an awm khawm a,
leilung luah darh tum lovin an awm ta a. Chu chu Pathianin a duhloh avangin an ṭawng a tih hran sak a, leilungah hian a tidarh ta a, awmkhawm thei lovin a
siam ta a ni.
iv) Hun li na: He hun hi ‘Thutiam hun’ (Promised period) tiin an sawi thin a, Genesis 12 thu a kan hmuh angin Pathianin Abrama a ko a, a hnenah thu a tiam a, Ram a la en tir tur lamah kal turin thu a pe a, chumi hnu fe ah chuan chhinchhiahna tura thuprk thar siam lehin, amah leh a thlahte thleng pawha Pathian thupek an zawm tur, kumkhaw thuthlung “Serhtan” thu a pe leh ta ni.
Hei hi Abrahama te
chhung leh an thlah te tan chauh a ni a, hmeichhia an tel ve theilo bawk. He
huna thutiam hi kumkhaw thuthlung tur a nih avangin thupek thar leh a dang rawn
awm thin mahse ‘Serhtan’ thu hi a kal chhunzawm zel ta bawk a ni. Mahse, Abrahama fapa Isaka, Isaka fapa Jakoba (Israela) chuan an pute hnena Lalpan a tiam ang thlap khan Kanaan ram an luah ta a ni. Mahse, Kanaan ram a luah hnuah hian ṭam tla avangin Kanaan chhuahsanin Aigupta ah an lut ta daih a ni.
v) Hun nga na: He hun hi Dan hun (Commandments
period) an ti thin a, Aigupta sala tang Israel te chu Lalpan Mosia hmangin
a hruaichhuak a, Sinai tlangah Dan 10 leh a tesep tam tak a pe ta a ni. Dan
zawm chu damna, zawmloh chu thihna a ni a, miin Dan 9 zawmin pakhat tidiklo a
nih pawhin hremna a tuar tho thin. He Dan hi Israel te tan chauh a ni a,
hnamdang an tel ve theilo (sala an man leh an lei, an chhungkua a cheng ve an
nih chauh loh chuan). Lal Isua pawh he Dan hnuaia lo piang a ni (Gal 4:4).
Isua’n rawng a bawl pawhin Israelte tan chauh a ni a (Mat 15:24), a zirtirte
ngei pawh Jentailte kawnga kal lo turin thu a pe a ni (Mat 10:5). He hunah hian
miin a rin phawt chuan chhandamna a hmu mai a (Mat 8:5-9; 9:20-22; 9:27-30;
15:21-28 etc). Matthaia 11:12 thuin “Baptistu Johana awm achin tun thlengin,
van ram chuan beih vakna a tawk thin a, a bei vakte chuan an pawng lak thin” a
tih ang mai khan miin nasa taka kawng zawng a, rinna tak tak nen a thawh chuan
damna a chang mai thin a, a bei nasa leh ring em em tu ten damna an chang thin.
He
hunah hian rin maia chhandamna kawng hawn a ni a, Dan nei tu leh neilo tute
pawhin rinna nena an beih vak chuan chhandamna/chhanchhuahna an chang mai zel
a, a chhan chu a chhandam theitu Pathian kha mihringa rawn changin (I Tim
3:15,16), mihringte zingah tisaa a la awm vang a ni. He hun tawpna tur hi
Johana 19:7 ah rel fel a ni a, Lalpa Isua Kraws-a khenbeh a nih a, “A kin ta”
(Johana 19:30) ti a, a thlarau thlah a, a hnuk a chah khan a lo ral ta a, chu
hun chu a lo liam ta a ni.
vi) Hun ruk na: Chhandam theitu Isua
chu he khawvelah tisa taksa pu a, a hring a hran a mihringte zingah a awm ve tak loh avangin
thurochhiah min siamsak ta a. He khawvela tisa a min chenpui loh hnu pawha a
aiawh tur a ni ta a ni (Heb 9:15-17). Hun hmasa lama thuthlung leh Dan zawng
zawng te chu huapzo lo, sawiselna tur tam tak awm leh demkai, chhungkaw bil,
nupa rek, hmeichhia huaplo, thlah khat leh hnam khat tan te a nih tlat avangin
(Heb 8:7), Lalpan mitin te hi chhandama awmah leh thutak hria ah min duh tlat
bawk si a (ITim 2:4), chhandamna tur a thar siam a ngai ta a ni. Chuvangin hunthar
kan lo chuangkai ta a, chu chu “Khawngaihna hun” (Grace period) an tih
chu a nih ta a ni. Chu chu Rinna avanga khawngaihna a chhandam (Eph 2:8)
nih theihna a ni ta. Chu khawngaihna chu II Tim 1:9-11 ah chuan ti hian a sawi
-
- Kan thiltih ang ni lovin
- Ama ruat angin khawngaihna in min chhandam
- Chu khawngaihna (Chhandamna) chu leilung pian hmain
ruahman lawk, peihsa diam a ni tawh
- Chu khawngaihna (Chhandamna) chu Isua inlarna
avangin tihlan in a awm ta
- Tichuan, chanchin\ha in nunna leh boral theihlohna a
tilang ta a ni.
Kan
hriat nawn fo tur chu khawvel pum huap, mitin tana chhandamna tur thu, Pathian
chhandamna hi hunbi \hen hrang hrangah te, Isua khawvela tisa a len lai khan
tihlan a ni lova, Kraws ah pawh tihlan a ni lova, a INLARNA ah chauh tihlan in
a awm tih hi a ni. Thenkhat chuan Dan hmanga chhandam nih tumna te, rin maia
chhandamna huna la awm anga inngai tlat te, Kraws ah min chhandam anga ngaih
tlatna te kan nei \hin. Mahse, Pathianthu hian chutiangin pakhatmah a ziak ngai
lo. Isua inlarna ah chauh kan chhandamna tur chanchin\ha hi tihlan in a awm a,
chu inlarna ngai tu te chauh chu chhandamna chang tur, felna lallukhum hlawh
thei turte an ni dawn a ni (II Tim 4:8)
Isua
chu khawiah nge a inlar? - Tirhkohtethiltih 1:3 kan chhiar chuan, hrehawm tuar
a, a thih a, phuma a awm a, a thawhleh hnuah ni 40 zet a zirtirte hnenah nungin
a inlar chauh a ni. A awmzia chu, hrehawm nasa tak tuar a, a thih a, phuma a
awm a, a thawhleh hnuah chauh nang leh keia tan chhandamna tur, Chanchin\ha hi
tihlan a ni chauh tihna a ni. Chumi hmalam zawnga hunbi tir ber atanga Kraws
inkarah chauh chhandamna lo zawn a, famkimna lo zawn a, lungawi taka lo awm mai
kha tun, khawngaihna hunah chuan a dik ta hauhlo tihna a ni. Isua inlarna
avanga chanchin\ha tihlan a awm ta chu, a hmaa Jentailte kawngah pawh kal
phallo khan “Khawvel zawng zawngah kal ula, thilsiam zawng zawng hnenah hian
chanchintha hi hril rawh u” (Marka 16:15) a ti ta a a nih chu.
Engtinnge
an hrilh ang? - Zawlnei ten “Zion atangin Dan thu a lo chhuak anga,
Jerusalem atangin Lalpa thu a lo chhuak ang” (Isaia 2:3, Mika 2:4) an tih
kha a lo thlen theih nan, amah Lal Isua ngei a lo \awngchhuak a, ‘Krista
chuan hrehawm a tuar ang a, nithum niin mitthi zing ata a tho leh ang a, ama
(Isua) hmingin simna leh sual ngaihdamna thu Jerusalem atanga \anin, hnamtin
hnenah an hril ang’ (Luka 24:46-48) a lo ti ta a ni. Chutiang bawkin a
zirtirte hnenah vek, “Nimahsela Thlarau Thianghlim chu in chunga a lo thlen
hunah thiltihtheihna in la nei ang; tichuan Jerusalem khuaah te, Judai leh
Samari ram khaw tinah te, kawlkil thleng pawhin ka thuhretute in ni ang,”
(Tirhkohte 1:8) a lo ti ta a nih chu. Chuvangin hnamtin huap thuthlung
thar, chhandamna chanchin\ha chu Jerusalem a\ang ngeia hril \an tur tihna a ni.
A chhan chu Hebrai 2:3,4 a - ‘Heti kauva chhandamna ropui hi thlahthlam ila,
engtin nge kan tlan chhuah theih tehlul ang? Chu mi chhandamna thu chu atira
Lalpa hmanga sawi a ni tawh a, a hretute chuan min tihnghehsak a; Pathian
pawhin chhinchhiahnate leh thilmakte leh thiltihtheihna tinrengte nen, ama duh
ang zela Thlarau Thianghlim thil semte nen chuan anni chu a hriatpui a’ tia
kan hmuh angin, chhandamna chanchinṭha chu a tirah Lalpa Isua hmanga sawi
hmasakber a ni a, a thuhretuten (A zirtirte - Luka 24:48, Tirhkohte 1:8) min
tihnghehsak thlap a ni.
Tichuan,
Jerusalem aṭanga chhandamna chanchinṭha an tihlan tak chu engnge kan tih chuan,
Peter sermon, Lal Isua chanchin, a hrehawm tawrhna te, khenbeh a nihna te, a
thihna, phumna leh thawhlehna thu te (Tirhkohte 2:14-36, I Kor 15:1-4) an han
ngaihthlak khan hnamtina mi Juda Pathian ngaihsak tute chuan an sualna hriain a
lo lungngai ta a, chhandam nih an duh ve tak avangin Petera leh tirhkohte
hnenah chuan, “Unaute u engnge kan tih tak ang?” tiin mangang takin chhandam an
nih ve theihna tur kawng an zawt ta chawt mai a. Tichuan Petera chuan, “Sim
ula, in sualte ngaihdam nan Lalpa Isua hmingin Baptisma chang ṭheuh rawh u,
tichuan Thlarau Thianghlim pek tiam hi in hmu ang” (Tirhkohte 2:38) a lo ti
ta a nih chu. Tunlai hun ang chu nise rawngbawltu ṭhenkhat chuan Petera chhan
dan ang hian kan chhang lo tawp ang le, a ṭhenin ‘Ring mai rawh’ kan ti
anga, ṭhenkhatin ‘Krawsah a chhandam tawh che’ kan ti anga, ṭhenkhatin ‘I
tihve tur a awm tawhlo’ kan ti anga, ṭhenkhatin zahna kawnah Kraws kan
input tir bawk ang a, ṭhenkhatin ‘Inhlan mai rawh’ kan ti duam duam
ang a, ṭhenkhatin ‘Dan zawm la, sabbath serh rawh’ kan lo ti vel bawk
ngei ang le. Mahse, Petera leh zirtirte, Isua thuhretute hian chutiangin an
chhang ve ngailo reng reng nia mawle. Lal Isua leh a thurhretute tihdan hian
tive ila, a him ber a, a ṭha ber bawk a ni tih kan hriat reng a ṭul khawp mai.
Chuvangin he Khawngaihna Hun-a
chhandamna tur chanchin ṭha chu Lal Isua thihna, phuma a awmna leh a thawhlehna
thu (I Kor 15:1-4) a lo ni ta a, chumi hria a thinlung taka Lal Isua ringtu
apiang ten an sual an sim anga, an sualte ngaihdamnan Lalpa Isua hmingin
baptisma an chang ang a, Thlarau Thianghlim an dawng bawk tur a ni (Tirhkohte
2:38,39). Chu chu Krista a serhtanna a ni a (Kolossa 2:11,12), Nova lawng ang
CHHANDAMNA a ni bawk (I Petera 3:20,21)
Chuvangin,
kan Pathianthu in, “Tupawh Lalpa hming lam apiangte chu chhandamin an awm
ang,” tih a ni a. A nih leh, an rin lohva chu engtin nge an lam ang? A thu an
hriat lohva chu engtin nge an rin ang? Thu hriltu awm lovin engtin nge an hriat
ang? Chutichuan rinna chu hriatna avangin a lo awm thin a, tin, hriatna chu
Krista thu avangin a lo awm” (Rom 10:13,14,17) a tih hi a rintlak in a
pawmawm em em a ni. A tirah Pathian a awm a, ani chuan Thu min pe a, chumi thu
Hria a, Ringtute chuan simin, sualngaihdamna an chang ngei tur a ni. Chutiang
chuan Pathian ram lut tur kan ni thei ang.
Hemi hnulamah hian hun sarihna,
sakawlh lalram te, chatuan lalram te a la rawn thleng leh dawn a, mahse,
ringtute tan chuan engmah manganna tur leh hlauh tur a awm love. Lalpa Isua
thuawih a, a thu anga kan awm a, ringtu nun leh rahbi kan rap chho zel a nih
chuan a hnenah thlamuang takin kan la chawl ve ang. A pawimawh ber chu, tuna
kan awmna hun, Khawngaihna Hun a chhandamna tura Lalpa Isua ngeiin min
pek hi zawm a, amah leh a thuhretute sawi anga zawm a, chuta awm reng chu a ni
e.
Comments
Post a Comment