CHHUANTHAR RAWNGBAWLTU

Tute nge chhuanthar?
Khawvel hun a kal zel a, chhuan tam tak an liam tawh a, thangthar ni a kan hriat khan a hlui nih an chang mek a, a aia thar zawk an la rawn chhuak mek bawk a, an la rawn chhuak zel dawn bawk a. Hunbi chhiarna pangngaiah chuan thangkhat lian chuang a vei zel hian hunthar leh chhuanthar kan rap zel angah ngaih a ni a, kum 20 liamta a mi te lakah chuan tunlai chhuanthar rawn chhuak mek te hian thangthar chan an chang zel tawh tihna a ni (thangthar kan ti zel tawh ang - lhp). Mithar an rawn chhuak angin ngaihdan thar leh pawm dan thar, thlirdan thar ten nasa takin khawvel sum leh pai dinhmun (economics), ram inrelbawlna (politics), sakhua (religion) leh khawtlang nun (Social) hi a tidanglam dawrh dawrh reng a ni. Tunhma anga trinitarian te nena kan intihsiakna khawvel ang ngawt kha a ni tawh lova, chona (challenge) sang zawk kan hmachhawn mek a ni tih hria in, chu chona chu hmachhawn tura kan inbuatsaih a ngai ta a ni.

Thangthar te mizia enge?
Tunlai rual u zawk ten a thangthar te dinhmun an hrilhfiahna tlanglawn ber chu, mutna chang hrelo, thawhna chang hrelo tih hi a ni awm e. Mahse, hei aia thuk zawk hian thangtharte khawvel hi kan luhchhuah a, an nun kan zir a ngai a, an nihna diktak hmuhchhuah hi chhuan hlui, liam mekte mawhphurhna a ni. Tunlai thangthar te nun hi zawhna in a khat ti ila kan sawi sual lovang. Thiamna leh finna avangin thu kan hrilh leh kan sawi te uluk takin, kiltin atanga lipse in an teh a, a sawitute ngei pawh min chhui in min teh thin. Sawi ang apiang an awih in an pawm nghal mai tawh lova, engvangnge? engtinnge? engahnge? tih te hi thutlukna siam tura an zawhna lian ber te an ni. Thil chîkna/dilchhûtna/hriatchian duhna in an khat ti ila a fun kim ber awm e.
Sakhuana chungchangah pawh kan rinna leh ringtute nundan zawng zawng min chinpawr sak a, thu tluang tha pangngai mai a hneh an harsat tawh avangin kan rawngbawlna pangngai (traditional ministry) leh kan ke pen chinah hian hahdamna leh thlamuanna an hmu pha meuh tawhlo niin a lang. Kan ramah ngei pawh kan la hmelhriat ngailoh rin dan leh pawmdan hrang hrang Henotheism, Pantheism, Atheism, Deism, Monism, Dualism, Animism etc. te hi kan kawtkaiah ngei khan an ther fuk tawh a ni tih kan hriat reng a ngai. Kawng engkimah thalaite hi an tuihal hluah hluah tihna a ni ber e.

Nangmahnin eitur pe rawh u
Thangtharten he khawvela an zawn nasat ber chu “Nun awmzia hi enge” (What is the meaning of life) tih hi zuk ni tlat a. Tunhma a, kan ei in a tui a, hna kan thawh theih a, thahnemngai taka kan inkhawm theih chuan nun a famkim riau a kan inngaih ang ngawt khan an inngai ve tawh lo a ni tih hi kan hriatthiampui a ngai. Chu nun aia sâng/chipchiar zawk chu an beisei a ni. Heng zawhna chhanna tur hi tunlai thangtharten an buaipui ber ber te a ni ta:
1. Tunge ka nih?
2. Enge nun awmzia hi?
3. A huho hian nun hi awmze nei deuh in a neih theih em nge ni a, mihring te hi kan mal tlat?
4. Hrehawmna, bumna leh tawrhna hrang hrang karah hian engtin nge ka nun chu awmze nei tak in ka siam/hman theih ang?
5. Engtin nge tuna ka duhthlanna hi ka tan tha tur ani tih ka hriat theih ang?
6. Midang te hi tinge an hlim theih reng thin le? Harsatna an nei lo mi?
7. Engkim ah vanduai bik tur in mi ka lo pian ve le?
8. Envang in nge mihring te hi he lei ah hian kan lo awm ve tawp?
9. Pathian hi a awm em?
Heng zawhna te hi pawnlang te te leh mawlmang te te a chhan mai chi a ni hauhlo. Philosophy, Theology, History, Psychology etc. te hmanga uluk taka chhan chi a ni. Chutiang a nih tak si ah chuan thangtharte zinga rawngbawl a, eitur tha kan hlui theih nan nasa taka kan zirna leh hriatna te kan tih pun a ngai ta tihna a ni. Kohhran member te hnenah chauh nilo, khawvel zau zawka rawngbawl tura kan inbuatsaih a tul ta tak zet a ni. Pathian chauh hmachhuan chunga rawngbawlnaah thiamna leh finna tak tak kan neih a hun tawh tak zet a, kan la tlai chhe love.
Pulpit ministry piah lam rawngbawlna kan nei tlem ti ila dawt kan sawi tamlo viau ang. Pulpit ah thuhriltuin ama tui zawng a sawi chiam mai a, thalai, thangtharte rilrua zawhna awm mek chhanna a ngaihsak lem lo, a rilru a awm, a veizawng a au pui chiam theih chuan a inhrikthlakna kha a duhtawk mai a, miin engtinnge an dawnsawn tih lam a ngaihtuah tawh lem lo. Kan pulpit hman dan hrim hrim te pawh hmasawn kan ngai khawp mai. Pulpit hi inhauh leh in hrawk na hmun, in phawrh fai leuh na hmunah kan la ngai deuh niin a lang. Inzirtirna leh kawng inkawhhmuhna hmun aiin in khak tawnna hmunah kan la hmang tam hle. Kan tui zawng ni vak lo pawh nise, kan chawm tur memberte mamawh zawng a nih chuan tha taka inbuatsaihin kan sawi mai tur a ni. Chhuanthar an rawn chhuak a, an thil thlirdan leh teh dan a danglam zel a, keinin hmanlai (ancient) thlirna leh tehna ngai reng kan lo la khai si chuan kan huikhawm turte hi kan hnawt tiau zel zawk ang a, a buai tur chu keimahni tho kan ni. Contemporary a inthlak a, context mila mite mamawh pek hi Kohhran mawhphurhna lian ber a ni tih kan hriat a ngai tawh tak zet a ni.
Sermon ti deuh hluam hluam (sermon in the air), zawm tur leh ngaihtuah tur awm chuang lem lo, nuih pui dur dur leh ngaihthlak liam mai mai tur hi kan la auchhuah pui tam ber maithei. Miin ngaihtuahna tak tak an seng zel tawh a, kan dilchhut (curious) tawlh tawlh a, an finna leh thiamna hmang pawha belhchian dawl leh belhchian tlak a rawng kan bawl a ngai a ni.

Thalaite tih chak
In zirtir dan leh kal dan, tih dan phung nghet churh mai (tradition) neih hi kawng khat ah chuan a tha in, thil thalo tam tak lakah kan himna a ni. Mahse, chutih rual chiah a kan hriat tur chu tradition hian mi eichhe ve thei a, thangthar rawn chhuak mek te kawng a dal (block) telh telh thei a ni tih hi. Kristianna a kan inzirtirnaah hian tih fuh loh kan nei em tih pawh kan in enfiah ngam a tul. Kan thinlung deh dan (emotion) a zir hian thathona leh phurna (spirituality) leh a lan chhuah dan a inchen lo hle a ni. Tin, kan kristian inzirtirna pawh thalaite lakah hmanlai thawnthu hlui ang maia ngai an awm chhoh chhan hi kan ngaihtuah chu tul ve tho. Awmze nei leh fing (rational) taka pan/hnaih (approach) mi an awm a, chutiang lem lova ni deuh phual mai an awm bawk a. Ngaihtuahna (reason) thiang tak hmanga thil thlir thinte rilruah hian kohhran huanga duhkhawp hmu lo an piang zel a. Anmahni va dem kha kan tih tur a nih lam aiin, engtinnge kan tih chak ang tih hi kan buaipui tur zawk niin a lang.
Chutiang dinhmuna Kohhran hmathlir ni a kan ngaih ten min kalsan zel hi thil manganthlak tak a ni. Chu chu mithiam, rawngbawlna a zuang lut duh kan ngah lo em em mai hian a tichiang awm e (tun hnai deuh ah hma kan sawn deuh). Khawvel finna leh hriatna ten nasa takin hma an sawn a, mahse, ITimothea 4:1,2 a kan hmuh angin thangthar, fing leh hre zawk ni a kan ngaihte hian rinna an bansan chur chur ta niin a lang lawi si. Kohhran in mithiam leh tha kan mamawh kan ti a, chutih lai chuan a thiam leh tha fing zawk te hian Kohhran an hlat tlat si te hi zirchian ava ngai em. Hetiang hun inthlak leh rawngbawlna tur huang zau zelah hian rawngbawltute hian tunhma aia nasa zawka tan kan lak a ngai ta niin a lang.
Thangthar, phur leh thatho, chak zawk te tana Kohhranah hian hmun (platform) tam zawk kan siam sauh sauh a ngai a ni. Mihring reng reng hi thlahchhawn (by-birth) nih avanga neitu nihna aiin mawhphurhna (responsibility) neih avanga neitu nihna hian hna a thawk chak zawk a, thil ropui a tih tir thei zawk tih hi kan hriatchhuah fo a ngai a ni.

A tlangkawmna
Pathian thudik kengtu leh Pathian hriakthih Kohhran kan nih avang hian thurin chungchanga inhnialna leh sakhaw dang te nena in thlur kawngah chuan, tawng mawilo ni lo se, kan chan a tha in kan hnehsawh thei fu mai. Mahse, hei aia chona nasa zawk hi kan hmaah a inchhawp reng tawh a, kan tlai lek lek tawh zawk a ni tih hi rawngbawltute hian kan hriat a ngai tawh tak zet a ni.
Doctrinal debate aia hautak zawk, philosophical, scientifical leh psychological debate kan hmachhawn hun tur a thleng mek a ni. Chutiang hmang te chuan thalai mithiam zawkte leh finna tam tak keng tute hi engtiangin nge Kohhranah kan thlun beh ang a, engtinnge thlarau sawizawina hnuaiah rawng kan bawl tir theih ang tih te hi kan ngaihtuah tawh tur a ni zawk dawn lovem ni?
Lalpa leh a thlarau chauh hi min tichak tu a nih erawh kan hre reng tur a ni. Amaherawh chu, kan kut zal a mawhphurhna a tlak chang a awm fo a, tawnghriatloh nen maia hmachhawn theih loh thil kan tawng fo zel dawn, chutih hun atan chuan kan mihring mihrinna a finna leh thiamna kan neihloh chuan kan mualphona bul intanna a ni thei tih hria in, thianghlim leh fimkhur takin thiamna leh finna hi chhuanthar rawngbawltute hian i zawng zel teh ang u. Thalaite hi an mamawh thil tak tak, Pathian thu leh Thlarauva kan pek piah lamah hian, kan chelh ngheh theih nana an tuihalna leh beisei kan pek tel ngei a ngai a ni. Hman atanga kan zirtirna leh kan kaihhruaina (traditional approach) mai piah lamah, tunlai zawk leh tharlam zawk (modernism) te nen zirtirna leh kaihhruaina kan pek tel zel hi Kohhran hmalam hun atan pawh a tha em em a ni.

Comments

Popular posts from this blog

SIMNA

ISRAELTE HUNBI CHHIAR DAN

Hla thiltihtheihna